شما حتما مفهوم کلّی وصیت نامه و هدف از وصیت کردن را می دانید اما ممکن است با انواع وصیت نامه و قوانین مربوط به آن آشنایی کافی نداشته باشید. این واژه از نظر قانونی اصطلاحات و ملزوماتی در بر دارد که لازم است آنها را بشناسید تا در صورت نیاز از دانسته های خود استفاده کنید. در این مطلب قصد داریم شما را با تعریف، اصطلاحات مربوط به وصیت نامه و انواع آن آشنا کنیم؛ با ما همراه باشید.
تعریف وصیّت نامه
به زبان ساده به سندی مکتوب که فرد برای تعیین تکلیف دارایی های خود و یا سفارش به انجام کارهایی بعد از فوتش برای ورثه باقی می گذارد، وصیت نامه می گویند. این سند دارای انواع مختلفی است و تنظیم آن از نظر قانونی شرایطی دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد. قبل از آشنایی با قوانین وصیت نامه بهتر است با اصطلاحات مربوط به آن آشنا شوید تا در صورت لزوم به آنها مراجعه کنید.
اصطلاحات مرتبط با وصیّت
در قانون مدنی در رابطه با وصیّت اصطلاحاتی وجود دارد که ابتدا باید آنها را بشناسیم:
ورثه:
این واژه را حتما تا کنون شنیده اید. در اصطلاح قانونی ورثه به کسانی گفته می شود که از شخصِ نویسنده ی وصیت نامه به صورت نسبی یا سببی ارث می برند.
موصی:
شخصی که نگارنده ی وصیت نامه است و طبق آن تکلیف دارایی خود را مشخص کرده؛ البته در ادامه، شرایط مربوط به آن و اینکه موصی در خصوص چه مقدار از اموالش می تواند تصمیم بگیرد، توضیح خواهیم داد.
موصی لَه:
به فرد یا افرادی گفته می شود که موصی برای آنها از مقدار اموالی که می تواند راجع به آنها تصمیم بگیرد سهمی گذاشته است.
شرایط الزامی بودن نوشتن وصیّت نامه
موقعیت هایی وجود دارد که شخص باید حتما در رابطه با تعیین تکلیف اموالش وصیت نامه بنویسد که در ادامه به اختصار بیان می کنیم:
شرایط طرفین وصیت چیست؟
طبق قانون مدنی طرفین وصیت اعم از موصی و وصی باید شرایطی داشته باشند تا وصیت او صحت داشته باشد. مثلا از جمله شرایط صحت وصیت نامه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- شرایط موصی
2- شرایط وصی
حکم وجود دو وصیت نامه ؛ به کدامیک باید استناد کرد؟
گاهی اوقات نیز موصی از وصیت خود برمی گردد و وصیت جدیدی می نویسد؛ در چنین شرایطی اگر مدرکی وجود داشت که وصیت اول باطل است، وصیت دوم مورد پذیرش است و باید اجرا شود.اما اگر مدرکی نبود در مورد احکامی که در دو وصیت نامه راجع به یک چیز به دو صورت متفاوت وصیت شده، طبق دومی عمل می شود و مابقی احکام در هر دو سند باید اجرا شوند.
اقسام وصیت نامه کدامند؟
بر اساس قانون مدنی وصیت به دو بخش تقسیم می گردد؛ وصیت تملیکی و وصیت عهدی. در ادامه به تعریف و توضیح هر یک از آنها به تفصیل پرداخته شده است. توجه داشته باشید که این دو دسته تنها به ماهیت وصیت نامه اشاره دارد و ارتباطی با انواع وصیت نامه که در ادامه آمده، ندارد.
1- وصیت تملیکی
اگر شخصی مال یا منفعت مال خویش را (در وصیتنامه) برای فرد دیگری وصیت کند، این وصیت نامه را تملیکی مینامند. در این صورت اموالِ شخص متوفی پس از مرگ به تملک دیگری درمیآید. تا زمانی که موصی زنده است، قبول موصیله شرط نیست؛ چرا که ممکن است موصی از تصمیم خود مصرف شود. اما در صورتیکه موصی له بعد از فوت موصی، وصیت را قبول کند، دیگر نمیتواند آن را رد کند و تمّلک موضوع وصیت تحقق می یابد.
2- وصیت عهدی
در اصطلاح حقوق، وصیت عهدی به وصیتی گفته می شود که در آن موصی از موصی له بخواهد تا عملی را برای او انجام دهد؛ مثلا از او بخواهد که بدهی های او را پرداخت کند. تا زمانی که موصی زنده است، موصی له می تواند با آن مخالفت کند و یا آن را نپذیرد، اما پس از فوت موصی، موصی له باید طبق وصیت شخص متوفی عمل کند.
انواع وصیت نامه کدامند؟
به طور کلی دو نوع وصیت نامه وجود دارد. وصیتنامه شفاهی و کتبی.
1- وصیت نامه شفاهی
وصیت نامه شفاهی شرایطی دارد و در صورتی قابل قبول است که موارد زیر در آن رعایت شده باشد:
میزان اعتبار: از لحاظ اعتبار، وصیت نامه ی شفاهی دارای ارزش و اعتبار کمتری نسبت به وصیت نامه کتبی است. به علاوه اگر موصی تا عادی شدن شرایط در قید حیات باشد، باید وصیتنامه ی خود را با تشریفات قانونی تنظیم کند.
حکم وصیت نامه شفاهی در دادگاه چیست؟
وصیت نامه باید طبق قواعد قانونی و احکام نگارش شده و به صورت رسمی، خودنوشت یا سری تنظیم شود؛ در غیر این صورت معتبر و در مراجع رسمی مثل دادگاه قابل قبول نیست.
تبصره: طبق ماده 294 قانون امور حسبی، اگر اشخاص ذینفع در ارث، وصیت شفاهی متوفی را قبول و به صحت آن اقرار کنند، این وصیتنامه صحیح و مورد پذیرش است.
2. وصیت نامه کتبی
وصیت نامه کتبی دارای انواع و اقسام مختلفی است که هر کدام شرایط خاص خود را دارند. انواع وصیت نامه های کتبی را می توان در یکی از گروههای زیر قرار داد:
1. وصیّت نامه خودنوشت (دست نویس)
طبق ماده 278 قانون امور حسبی، وصیت نامه خودنوشت نوعی سند معمولی است که به دست خودِ موصی نوشته می شود.
شیوه تنظیم: وصیت نامه خود نوشت باید دارای تاریخ روز، ماه و سال به خطِ متوفی باشد. همچنین وجود امضای موصی واجب است و اثر انگشت و مهر او جایگزین امضایش نمی شود.
نکته: اگر پس از امضا تغییراتی در وصیت نامه داده شود، باید مجددا توسط موصی امضا شود؛ در غیر این صورت فاقد اعتبار است.
محل تنظیم: نیاز به مکان خاصی نیست.
شرایط تنظیم: از جمله شرایط تنظیم وصیت نامه ی خودنوشت این است که به خطِ خود موصی نوشته شده باشد؛ بنابراین اگر موصی سواد نداشته باشد و فرد دیگری غیرازموصی وصیت نامه را نوشته باشد تنها در صورت داشتن تاریخ و امضای متوفی و شهود معتبر که احراز آن توسط قاضی صورت می گیرد قابل اعتبار است.
میزان اعتبار: هرچند وصیت خودنوشت معتبر است، اما اعتبار آن نسبت به دیگر وصایای کتبی کمتر است، چرا که امکان تحریف یا از بین رفتن در آن وجود دارد.
2. وصیّت نامه محضری (رسمی)
این نوع سند مانند دیگر اسناد در دفترخانه های رسمی تنظیم می شود و از لحاظ قانونی به راحتی قابل اثبات است و مفاد آن به هیچ عنوان پس از مرگ موصی قابل تغییر نیست.
شیوه تنظیم: شیوه تنظیم وصیت نامه رسمی همانند سایر اسناد رسمی است. به این صورت که مفاد آن در سند مالکیت قید شده و خلاصه ی آن به دفتر املاک فرستاده می شود. البته این خلاصه در دفتر املاک ثبت نمی شود مگر بعد از فوت موصی و احراز این موضوع که اختلافی در بین وراث نیست.
3- وصیّت نامه سرّی:
این سند می تواند به خط موصی یا شخص دیگری باشد امّا حتما باید امضاء وصیت کننده را داشته باشد؛ این وصیت نامه نزد ادارهی ثبت محل اقامت موصی یا محل های قانونی دیگر به امانت می ماند و به همین دلیل سرّی خوانده می شود.
طبق ماده 75 قانون ثبت، وصیتنامه سری باید در لفافی پیچیده شده و لاک و مهر شود. پس از آن مسیول دفتر باید پاکت یا لفاف را مهر کند و در دفتر مخصوصی، نام امانت گذار، تاریخ امانت و اسامی شاهدان (در صورت حضور) را قید کرده و رسید آن را به موصی بدهد. لازم به ذکر است که افراد بی سواد نمی توانند وصیت نامه سری تنظیم کنند.
میزان اعتبار: نسبت به وصیت نامه رسمی دارای اعتبار کمتری است.
شاهد در وصیت نامه
در تنظیم برخی وصیت نامه ها از جمله وصیت نامه اضطراری که مربوط به شرایط جنگ، بیماری و شرایط خاص می باشد شخص می تواند وصیت خود را به صورت شفاهی و در حضور شاهدان بیان کند. البته به شرطی که مفاد وصیت نامه از جمله تاریخ ، روز، ماه و سال توسط یکی از شاهدان تنظیم شود و به امضای حاضرین برسد.
هنگام نوشتن وصیت نامه به چه نکاتی باید توجه کرد؟
در هنگام نوشتن وصیت نامه نکاتی هست که حتما باید رعایت شود. به برخی از این موارد در قسمت زیر اشاره شده است:
در این مطلب تلاش کردیم تا شما را با انواع وصیت نامه و شرایط وصیت کردن آشنا کنیم و با شرایط و قوانین وصیت آشنا شدید. ما در پرتال ساخت وصیت نامه آنلاین «وصیت ساز» تلاش کرده ایم تا تمامی موارد ذکر شده در بالا را بصورت آنلاین در اختیار شما قرار دهیم. برای ساخت وصیت نامه آنلاین خود بصورت رایگان از اینجا شروع کنید.
منبع این مطلب: وب سایت ترازو [لینک]